Οι προϋποθέσεις για την απαλλαγή των μη ηλεκτροδοτούμενων ακινήτων από τα δημοτικά τέλη

Στον προσφάτως ψηφισθέντα νόμο 5193/11.4.2025 του Υπουργείου Εθνικής  Οικονομίας, περιλήφθηκε και το άρθρο 212, το οποίο τιτλοφορείται: «Τέλος καθαριότητας και φωτισμού σε μη ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα – Τροποποίηση παρ. 2 άρθρου 222 ν. 4555/2018».

Με το άρθρο 212 του νέου νόμου, διατηρείται σε ισχύ η παράγραφος 1 του άρθρου 222 του Ν. 4555/2018, η οποία προβλέπει τα εξής: «Ακίνητα, στα οποία διακόπτεται η ηλεκτροδότηση, απαλλάσσονται από την καταβολή ενιαίου ανταποδοτικού τέλους καθαριότητας και φωτισμού, από την ημερομηνία υποβολής δήλωσης του ιδιοκτήτη τους ή του νόμιμου εκπροσώπου αυτού προς τον οικείο δήμο ότι δεν ηλεκτροδοτούνται και ότι δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν».

Περαιτέρω, καταργείται το δεύτερο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 222 του Ν. 4555/2018, και η παρ. 2 του νόμου αυτού, τροποποιείται πλέον ως εξής: 

«Οφειλές από τέλη καθαριότητας και φωτισμού για ακίνητο, του οποίου η ηλεκτροδότηση έχει διακοπεί, σύμφωνα με στοιχεία του αρμόδιου διαχειριστή δικτύου και το οποίο, σύμφωνα με υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη ή του νομίμου εκπροσώπου αυτού, δεν χρησιμοποιούνταν κατά το διάστημα αναφοράς, διαγράφονται ή παραλείπεται η βεβαίωσή τους. Ποσά που έχουν καταβληθεί δεν αναζητούνται».

Τέλος στην παρ. 2 του άρθρου 212 του νέου νόμου, ορίζεται ότι: «Σε περίπτωση προηγούμενης υπαγωγής της καταβολής των τελών του παρόντος σε ρύθμιση οφειλών, το ανεξόφλητο υπόλοιπο της ρυθμισμένης οφειλής, κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος, διαγράφεται με αίτηση του οφειλέτη προς τον οικείο Δήμο».

Επισκοπώντας τις διατάξεις του  άρθρου 212 του 5193/2025 και συνεκτιμώντας αυτές με τις αντίστοιχες του άρθρου 222 του Ν. 4555/2018, προκύπτουν τα εξής:

α. Προϋπόθεση για την απαλλαγή των ακινήτων από την καταβολή του ενιαίου ανταποδοτικού τέλους καθαριότητας και φωτισμού, (δηλαδή των δημοτικών τελών), είναι η υποβολή υπεύθυνης δήλωσης των ιδιοκτητών τους ότι δεν ηλεκτροδοτούνται και ότι δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν. Μόνο δηλαδή από την ημερομηνία της υποβολής της υπεύθυνης δήλωσης με το πιο πάνω περιεχόμενο, προς τον οικείο Δήμο, παύει το δικαίωμα του τελευταίου, να καταλογίσει τα προβλεπόμενα δημοτικά τέλη. 

β. Οφειλές των δημοτικών τελών, που έχουν καταλογισθεί από τους Δήμους, μέχρι την έναρξη ισχύος του νέου νόμου, για οποιοδήποτε ακίνητο, διαγράφονται ή παραλείπεται η βεβαίωσή τους, εφόσον αποδεικνύεται από βεβαίωση του αρμόδιου διαχειριστή δικτύου (ΔΕΔΔΗΕ), ότι αυτό δεν ηλεκτροδοτείτο και εφόσον προσκομισθεί από τον ιδιοκτήτη του, υπεύθυνη δήλωση ότι δεν χρησιμοποιείτο κατά το διάστημα της μη ηλεκτροδότησής του. 

γ. Χρηματικά ποσά για την εξόφληση των δημοτικών τελών, που έχουν καταβληθεί ήδη από τους ιδιοκτήτες, δεν αναζητούνται, παρά το ότι καταβλήθηκαν αχρεώστητα, παρά το ότι δηλαδή αποδεικνύεται εκ των υστέρων ότι το ακίνητο δεν ηλεκτροδοτείτο και δεν χρησιμοποιείτο.

δ. Σε περίπτωση όμως που τα ποσά των οφειλόμενων τελών έχουν υπαχθεί σε ρύθμιση οφειλών, τα μέχρι την ισχύ του νέου νόμου καταβληθέντα, δεν αναζητούνται ενώ το ανεξόφλητο υπόλοιπο της ρυθμισμένης οφειλής, κατά την έναρξη ισχύος του νόμου, διαγράφεται με αίτηση του οφειλέτη – ιδιοκτήτη του ακινήτου – προς τον οικείο Δήμο, με την προϋπόθεση βέβαια ότι το ακίνητο δεν ηλεκτροδοτείτο και δεν χρησιμοποιείτο, για το διάστημα για το οποίο επιβλήθηκαν τα τέλη.

Είναι σαφές ότι με τη νέα διάταξη του άρθρου 212 του Ν. 5193/2025, ο νομοθέτης επιδιώκει και πάλι να ρυθμίσει ένα μείζον πρόβλημα και συγκεκριμένα τις περιπτώσεις εκείνες των ακινήτων, τα οποία, παρά το ότι δεν ηλεκτροδοτούνταν και δεν χρησιμοποιούνταν, εξακολουθούσαν να επιβαρύνονται με δημοτικά τέλη, επειδή οι ιδιοκτήτες τους δεν είχαν υποβάλλει στον οικείο Δήμο, αφενός την υπεύθυνη δήλωση ότι δεν τα χρησιμοποιούσαν και αφετέρου επειδή και οι ίδιοι Δήμοι, πριν να προχωρήσουν στην επιβολή των δημοτικών τελών, δεν έπαιρναν την πρωτοβουλία να ελέγξουν μέσω του πληροφοριακού συστήματος του ΔΕΔΔΗΕ, εάν έχει διακοπεί η ηλεκτροδότηση των συγκεκριμένων ακινήτων.

Αποκαθίσταται ειδικότερα μια αδικία, η οποία συνίστατο στο ότι ο ιδιοκτήτης του ακινήτου που αποδεδειγμένα δεν ηλεκτροδοτείτο, καλείτο να πληρώσει δημοτικά τέλη, επειδή δεν γνώριζε την υποχρέωσή του να προσκομίσει προς τον Δήμο την βεβαίωση του ΔΕΔΔΗΕ για τη μη ηλεκτροδότηση του ακινήτου του αλλά και την υπεύθυνη δήλωση ότι στο ίδιο χρονικό διάστημα της μη ηλεκτροδότησης, δεν έκανε χρήση του ακινήτου του.

Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι οι Δήμοι, έχουν εκ του νόμου, τη δυνατότητα να βεβαιώνουν οφειλές δημοτικών τελών, οι οποίες προέκυψαν εντός των τελευταίων πέντε ετών, γίνεται αντιληπτό ότι σε βάρος των ιδιοκτητών των μη ηλεκτροδοτούμενων ακινήτων,  είχαν συσσωρευθεί μέχρι σήμερα, σημαντικά ποσά οφειλών, τις οποίες οι τελευταίοι καλούνταν να καταβάλλουν, υπό την απειλή μάλιστα της λήψης σε βάρος τους αναγκαστικών μέτρων είσπραξης εκ μέρους των Δήμων.

Είναι γεγονός ότι το άρθρο 212 δεν επιλύει οριστικά το πρόβλημα, αφού αφήνει αμετάβλητη την παρ. 1 του άρθρου 222 του ν. 4555/2018, δηλαδή προβλέπει και πάλι ως προϋπόθεση απαλλαγής από τα δημοτικά τέλη, την υποχρέωση υποβολής προς το Δήμο της υπεύθυνης δήλωσης περί μη χρήσης του ακινήτου ενώ, όπως διαφαίνεται από την ερμηνεία του κειμένου του, το βάρος της απόδειξης ότι το ακίνητο ηλεκτροδοτείται, μετακυλίεται στους οικείους Δήμους, οι οποίοι έχουν πλέον πρόσβαση στα πληροφοριακά συστήματα του ΔΕΔΔΗΕ και συνεπώς έχουν την δυνατότητα να πληροφορούνται άμεσα και εύκολα, εάν ένα ακίνητο ηλεκτροδοτείται και συναφώς να επιβάλλουν ή μη τα ανάλογα δημοτικά τέλη.

Η εμμονή όμως του νομοθέτη, στην απαίτηση της υποβολής της υπεύθυνης δήλωσης εκ μέρους του ιδιοκτήτη, ως προϋπόθεση για να επέλθει από τον Δήμο η απαλλαγή του από τα δημοτικά τέλη, είναι τουλάχιστον ακατανόητη και σε κάθε περίπτωση νομικά μεμπτή. Και τούτο διότι και η νέα διάταξη, εξαρτά και πάλι την επιβολή δημοτικών τελών όχι από το πραγματικό γεγονός της μη ηλεκτροδότησης και της μη χρήσης του ακινήτου αλλά από την έλλειψη μιας τυπικής προϋπόθεσης, δηλαδή από το γεγονός της παράλειψης της υποβολής εκ μέρους του ιδιοκτήτη, της πιο πάνω υπεύθυνης δήλωσης προς το Δήμο. Το εάν όμως ένα ακίνητο ηλεκτροδοτείται και άρα, κατά τεκμήριο, χρησιμοποιείται, αποτελεί αντικειμενικό γεγονός, που αποδεικνύεται μόνο από τα στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ. Αντίθετα, η υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη, όπως άλλωστε και κάθε υπεύθυνη δήλωση, συνιστά απλή δέσμευση του υποβάλλοντος ιδιοκτήτη ότι δεν χρησιμοποιεί το ακίνητό του, η οποία, όπως είναι ευνόητο, δεν είναι ικανή να ανταποδείξει τη βεβαίωση του ΔΕΔΔΗΕ ότι το ακίνητο ηλεκτροδοτείται. Εάν επομένως αποδεικνύεται από τα στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ ότι το ακίνητο ηλεκτροδοτείται, τότε θα επιβληθούν και στην περίπτωση αυτή δημοτικά τέλη, παρά την υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη του ότι δεν το χρησιμοποιεί, η οποία αυτομάτως σε μια τέτοια περίπτωση, θα θεωρηθεί ψευδής. 

Συνεπώς και με τη νέα διάταξη του άρθρου 212, οι ιδιοκτήτες θα συνεχίσουν να προσέρχονται στους Δήμους για να υποβάλλουν την υπεύθυνη δήλωση, κάθε φορά που διακόπτουν την ηλεκτροδότηση του ακινήτου τους, επιβαρύνοντας τον εργασιακό χρόνο και τις λοιπές ασχολίες των δημοτικών υπαλλήλων, ενισχύοντας την γραφειοκρατία, χωρίς να παραγνωρίζεται η πιθανότητα προκλήσεως λαθών, η πιθανότητα απώλειας κάποιων εκ των πιο πάνω υπευθύνων δηλώσεων και οι αντίστοιχες συνέπειες που θα έχουν παρόμοια συμβάντα για τους ιδιοκτήτες.

Παρεπόμενα, οι ιδιοκτήτες ή οι χρήστες των ακινήτων, που δεν είναι ενημερωμένοι ως προς την πιο πάνω υποχρέωση και ως εκ τούτου δεν υποβάλλουν, από την έναρξη ισχύος του νέου νόμου και εντεύθεν, την υπεύθυνη δήλωση περί μη χρήσης του ακινήτου τους, θα είναι και πάλι υπόχρεοι να καταβάλλουν δημοτικά τέλη, παρά το ότι τα ακίνητά τους δεν ηλεκτροδοτούνται και φυσικά δεν χρησιμοποιούνται. 

Ενόψει όλων αυτών, το πρόβλημα των δημοτικών τελών θα επιλύονταν οριστικά, εάν η νέα διάταξη του άρθρου 212, όριζε ότι από την ημερομηνία διακοπής της ηλεκτροδότησης ενός ακινήτου τεκμαίρεται και η μη χρησιμοποίησή του, όπως άλλωστε έχει κριθεί επανειλημμένως και από  τη νομολογία, (βλΔΕφΑθ 4587/2022, 2326/2021, ΔΠρΑΘ 16107/2023), ώστε να μην είναι αναγκαία η υποβολή της υπεύθυνης δήλωσης, κάθε φορά που διακόπτεται η ηλεκτροδότηση του ακινήτου.

Εξάλλου είναι προφανές ότι η μη ηλεκτροδότηση  οποιουδήποτε ακινήτου, παύει τη λειτουργικότητά του και τη δυνατότητα να παράγει οποιοδήποτε όφελος στον ιδιοκτήτη ή σ’ αυτόν που το χρησιμοποιεί, (μισθωτή κλπ), αφού συνεπάγεται την αδυναμία εκμετάλλευσής του. Η αδυναμία αυτή της λειτουργικότητας και της εκμετάλλευσης των μη ηλεκτροδοτούμενων  ακινήτων, αποτέλεσε τον δικαιολογητικό λόγο για τον οποίο ο νομοθέτης, θεσμοθέτησε την απαλλαγή τους από τα δημοτικά τέλη. 

Θέτοντας επομένως ως βάση τον κανόνα ότι τα δημοτικά τέλη είναι αμιγώς ανταποδοτικά, η οριστική λύση του προβλήματος, που διαιωνίζεται, θα επιτευχθεί μόνο με την εφαρμογή του πιο πάνω τεκμηρίου και την κατάργηση της υποχρεώσεως της υποβολής υπεύθυνης δήλωσης ως προς τη μη χρήση του μη ηλεκτροδοτούμενου ακινήτου. Τούτο επιβάλλεται από τις αρχή της ισότητας  που πρέπει να τηρεί και να εφαρμόζει το Κράτος όταν αντιμετωπίζει όμοιες καταστάσεις, την αρχή της χρηστής διοίκησης και της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης των πολιτών προς αυτό. 

Πέραν των παραπάνω, το ίδιο το Κράτος, κατά τη συνταγματική επιταγή του άρθρου 106 παρ. 1, συντονίζοντας την οικονομική δραστηριότητα στην Χώρα, οφείλει να εδραιώνει την κοινωνική ειρήνη και την προστασία του γενικού συμφέροντος. Στα πλαίσια αυτά  το Κράτος, είναι αδιανόητο να απαιτεί από τους πολίτες να γνωρίζουν κάθε ειδική διάταξη νόμου και την τήρηση όλων των τυπικών προϋποθέσεων μιας έννομης κατάστασης, με την απειλή μάλιστα σε βάρος τους δυσμενών οικονομικών συνεπειών, όταν το ίδιο έχει τη δυνατότητα να ρυθμίσει την έννομη αυτή κατάσταση με αντικειμενικό, δίκαιο και με βάση τις αρχές της ισότητας, τρόπο. 

Ας ελπίσουμε ότι ο μεταγενέστερος νομοθέτης, λαμβάνοντας υπόψη του και τις διαμορφούμενες σήμερα τεχνολογικές συνθήκες της ψηφιακής διακυβέρνησης, σύντομα θα επιλύσει οριστικά και αταλάντευτα το ζήτημα των δημοτικών τελών, θέτοντας τέλος στην ασάφεια και την αμφισβήτηση του προβληματικού μέχρι σήμερα, νομοθετικού καθεστώτος, το οποίο, όχι μόνο δεν εδραιώνει την κοινωνική ειρήνη των δημοτών – ιδιοκτητών ακινήτων – με τους Δήμους αλλά αντιθέτως σε πολλές περιπτώσεις, τους έχει οδηγήσει σε αντιπαλότητα και δικαστικούς αγώνες, κλονίζοντας και τη δικαιολογημένη εμπιστοσύνη των πολιτών προς τις Διοικητικές Αρχές.

Δημήτρης Γ. Σιανίδης

Δικηγόρος